Co robić, gdy dziecko gorączkuje?
Co robić, gdy dziecko gorączkuje?
Gorączka u dziecka zdarza się nagminnie, jej pojawienie się nie jest
równoznaczne z tym, że dziecko jest chore. Jeżeli termometr wskazuje nieco
więcej kresek niż zazwyczaj, a poza tym dziecko nie wydaje się chore,
należy odczekać dwa kwadranse i powtórzyć pomiar. Trzeba pamiętać, że mechanizm
termoregulacji u dziecka nie jest w pełni wykształcony, i dlatego dziecko może
zareagować zwyżką temperatury na przegrzanie, wysiłek, ząbkowanie czy stres.
Często jednak gorączka jest jednym pierwszych sygnałów infekcji.
Organizm podwyższając temperaturę i aktywując w ten sposób siły obronne organizmu,
usiłuje w ten sposób zwalczyć powód pojawienia się gorączki.
Biologiczne efekty gorączki mogą w istotny sposób wpływać na przebieg zakażeń.
Gorączka jest więc odruchem obronnym na który trzeba reagować tylko wtedy gdy
wartość pomiaru pod pachą przekracza 38,5°C lub w odbytnicy 39,0°C.
Tak więc dopóki granica ta nie zostanie przekroczona, najkorzystniejsza dla
dziecka jest obserwacja gorączki czyli systematyczne jej mierzenie,
dopajanie dziecka oraz dbałość o jego komfort psychiczny i fizyczny.
Interweniować należy gdy gorączka przekracza 38,5°C.
Jak mierzyć temperaturę?
Dziecko należy położyć na boku, strząśnięty termometr z natłuszczonym linomagiem
(lub innym dającym poślizg środkiem) końcem delikatnie wsunąć do pupy dziecka.
Po 3-5 minutach można odczytać wynik. Można również zmierzyć temperaturę
orientacyjnie na czole przy pomocy paska z ciekłokrystalicznym wskaźnikiem.
Bardzo pomocny w mierzeniu temperatury u dziecka jest elektroniczny termometr
douszny (niestety dość drogi - około 160 zł.).
U starszych dzieci możemy dokonywać pomiaru pod pachą.
Pamiętać należy, że pomiar w odbytnicy jest o 5 kresek wyższy od pomiaru pod pachą.
Kolejnych pomiarów należy dokonywać zawsze w tym samym miejscu.
Trzeba zwrócić uwagę na to, że gorączka rośnie po południu i wieczorem.
Najwyższa temperatura jest między godziną 18 a 19, najniższa o 4 nad ranem.
Sposoby obniżania temperatury
Jeżeli gorączka przekracza 38,5°C lub trwa długo należy podać dziecku
paracetamol lub ibuprofen w syropie lub czopku.
Nie należy przekraczać zalecanej dawki, a czopków z paracetamolem nie należy
dzielić. Ważna jest kontrola, czy zastosowany środek jest skuteczny.
Leki należy podawać systematycznie, także w godzinach nocnych.
Nie wolno podawać aspiryny poniżej 12 roku życia ze względu na ryzyko
wystąpienia zespołu Reya - bardzo rzadkiego ale bardzo groźnego powikłania,
oraz krwawień z nosa. Dostępne są także ziołowe środki z zawartością salicylanów.
Trzeba zadbać aby w pokoju w którym przebywa dziecko nie było zbyt gorąco.
Gdy pomimo to gorączka utrzymuje się można zastosować kompresy na czoło lub kark,
i zmieniać je co 15 minut. W przypadkach opornych na zastosowanie standardowych
środków rozważyć w porozumieniu z lekarzem np. podanie pyralginy - środka
o silniejszym działaniu przeciwgorączkowym. Inny nie farmakologiczny sposób na
obniżenie gorączki to kilkuminutowa schładzająca kąpiel w wannie.
Woda nie powinna być zimna, ale o około 2°C niższa niż temperatura dziecka.
Podczas gorączki należy dziecko często poić, gdyż może się bardzo szybko odwodnić,
zwłaszcza gdy gorączce towarzyszą wymioty lub biegunka.
Leki przeciwgorączkowe:
Lekiem, który można podać dziecku sami jest paracetamol.
Jest on dostępny w różnych preparatach:
- Apap - krople od 3-go m-ca życia, podaje się za pomocą dołączonej pipetki aplikatora, zaleca się mieszanie kropli z sokiem lub mlekiem.
- Calpol - zawiesina z paracetamolem, od 3-go m-ca życia, nie zawiera cukru,
- Efferalgan - czopki, od 3-go m-ca,
- Paracetamol - czopki 50mg - najmniejsza dawka.
Każdy z tych środków należy podawać systematycznie podczas całej doby tak aby
skutecznie obniżyć gorączkę, nie przekraczając dawki dobowej.
W czasie leczenia dbać o dostarczenie odpowiedniej ilości płynów do organizmu.
Można też zastosować preparaty ziołowe:
- Pyrosal - syrop zawierający wyciągi płynne z liścia podbiału,
kwiatu czarnego bzu, kwiatostanu lipy i kory wierzby, oraz koncentrat
z owoców czarnej porzeczki. Zawiera niewielkie ilości kwasu salicylowego-aspiryny.
Jednak przy zwykłym dawkowaniu jego stosowanie nie powinno stanowić zagrożenia.
Nie stosować przy bardzo wysokiej gorączce.
- Termasil - jest ziołowym syropem przeciwgorączkowym dla dzieci
powyżej 1-go roku życia. Działanie jego jest głównie napotne.
Jest on sporządzony na bazie kwiatostanu lipy, czarnego bzu, dziewanny
i kory wierzby. Podobnie jak pyrosal zawiera małą ilość kwasu salicylowego
która nie powinna stanowić zagrożenia.
Nie powinno się go stosować przy bardzo wysokiej gorączce.
Kiedy należy poradzić się lekarza?
- gdy pomimo małej gorączki dziecko wydaje się poważnie chore, oraz gdy poza gorączką występują inne objawy,
- gdy dziecko nie ukończyło 1-go roku życia a gorączka jest większa niż 38,5°C, a u starszego 39°C,
- gdy gorączka utrzymuje się dłużej niż 1 dobę,
- gdy u dziecka lub w rodzinie zdarzały się przypadki drgawek gorączkowych.
Drgawki gorączkowe
Drgawki gorączkowe są reakcją młodego organizmu na rosnącą temperaturę,
zazwyczaj gdy temperatura szybko rośnie do 39-40°C,
w przebiegu zapalenia płuc, nieżytu oskrzeli, zapalenia ucha środkowego.
Zazwyczaj występuje jeden, rzadziej kilka napadów.
Drgawki gorączkowe występują zwykle między 1 a 4 rokiem życia, częściej u chłopców.
Dziecko nagle zaczyna drżeć oraz traci przytomność.
Czas trwania - zazwyczaj kilka minut, świadczy to o tym że organizm nie potrafi
poradzić sobie z gorączką.
U większości dzieci napad drgawek nie pozostawia następstw.
Oto ogólne zasady postępowania w razie wystąpienia drgawek:
- należy zachować spokój,
- usunąć z otoczenia dziecka przedmioty,
- szybko ułożyć dziecko na boku, rozluźnić ubranie,
- o ile to możliwe, podać luminal w czopku lub diazepam we wlewce, nigdy nie podawać żadnej formy do ust,
- jak najszybciej wezwać pogotowie,
- nie należy odchodzić od dziecka, które ma atak drgawek.
Drgawki gorączkowe to nie padaczka, jednak po napadzie drgawek jest obowiązkowe
badanie lekarskie. Lekarz zdecyduje czy pozostawić dziecko w szpitalu na obserwacji.
Badanie EEG i obserwacja pozwoli wykluczyć jako przyczynę drgawek padaczkę
lub inne zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym.
Mechanizm powstawania gorączki
Przyczyną gorączki może być wpływ zewnątrz- lub wewnątrzpochodnej substancji
zwanej pirogenem, na ośrodek regulacji temperatury w podwzgórzu.
Do pirogenów zewnątrzpochodnych zaliczamy cząsteczki strukturalne grzybów,
bakterii i wirusów lub pasożytów, zaś wewnątrzpochodnych kompleksy immunologiczne
i limfokiny, powstałe w następstwie zadziałania antygenów na uczulone limfocyty.
W wyniku przestawienia termostatu podwzgórzowego na wyższy poziom uruchamiane
zostają mechanizmy sprzyjające wzrostowi temperatury ciała, a należą do nich:
- obkurczenie naczyń krwionośnych skóry - przez co zmniejsza się utrata ciepła,
- drżenie mięśniowe - zwiększone wytwarzanie ciepła,
- mniejsze pocenie się przez co zmniejsza się oddawanie ciepła przez organizm.
Biologiczne działanie gorączki
Powstała pod wpływem pirogenów gorączka działa wielokierunkowo na różne struktury.
Powoduje ona powstanie substancji pobudzających syntezę białek w wątrobie,
między innymi białka ostrej fazy (sygnał rozpoczynającej się infekcji);
rozrost krwinek białych w szpiku kostnym a także przemianę metali śladowych.
Gorączka nasila fagocytozę czyli zdolność pożerania obcych cząsteczek przez
komórki układu białokrwinkowego. Z tego wynika, że ma wpływ na odporność
humoralną oraz komórkową.
Ponadto działa bakteriobójczo na niektóre drobnoustroje i jest przyczyną
indukcji biosyntezy interferonu.
Wszystkie wymienione biologiczne efekty gorączki mogą w istotny sposób wpłynąć
na przebieg zakażeń zarówno bakteryjnych, jak i wirusowych i grzybiczych.
Dlatego też w tych przypadkach należy widzieć celowy mechanizm obronny organizmu
przyczyniający się do zwalczenia jej powodu.
Jednakże nadmierny wzrost temperatury ciała może spowodować nieodwracalne zmiany
strukturalne w komórkach ciała. Dlatego w tych przypadkach zachodzi potrzeba
jej obniżenia za pomocą leków przeciwgorączkowych.
Gorączka jest przyczyną zmian w czynności wielu narządów.
Niektóre z nich to: wzrost temperatury o 1°C zwiększa podstawową przemianę
materii o 20%, nasilenie rozpadu substancji tłuszczowych i nadmierną utratę
wody zwiększoną o 500 ml na dobę, upośledzenie funkcji białkotwórczej
i odtruwającej wątrobę - dlatego w stanie gorączkowym tak ważne jest
dostarczenie odpowiedniej ilości płynów, a jeżeli chory może jeść,
to zapewnienie mu właściwej podaży białka w diecie.
Wzrost temperatury o 1°C wywołuje przyspieszoną czynność serca o 10 uderzeń
na minutę, oraz osłabioną reaktywność naczyń krwionośnych na substancje
działające wazopresyjnie, rozszerzenie naczyń w ośrodkowym układzie nerwowym
i wynikającą z tego faktu upośledzoną czynność neurocytów - manifestującą się
majaczeniem w gorączce.
Lek. med. Beata Kalisiak
Źródła:
Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych - F.Kokot
Vademecum lekarza ogólnego - pod redakcją W. Bruhla.
Planowanie rodziny